Neyin Bozuk Oldu≡unu Bulal²m
PC'ler sizin iyi bir kullan²c² olman²z² istemedikleri zamanlarda, onlar²n sorunlar²ndan anlayan iyi birer detektif olman²z² isterler. Bilgisayar²n²z bozulur da bir tamirciye g÷tⁿrⁿrseniz onu pahal² birtak²m cihazlara ba≡lay²p ÷lτⁿmler sonucu ar²zal² k²sm² yakalarlar. Ama sizin eliniz de bo■ de≡il: Tam teτhizatl² bir tornavidan²z var.
PC'ler nadir olarak bozulur; mekanik k²s²mlar² pek azd²r. Bir bilgisayar problem τ²kartmaya ba■lad²≡²nda bir ufak parτa tⁿm donan²m²n i■levini engeller. En bⁿyⁿk problemimiz ise problemi dⁿzeltmek de≡il, bulmak olacakt²r. Problemi τ²karan yaz²l²m²n²z m²? Disket mi? Yoksa ikisi de? Ya da daha ÷nce hiτ duymad²≡²n²z karma■²k bir sebepten mi? Tornavidan²z² τ²kar²p i■e koyulmadan ÷nce yaz²m²z² bir okuyun.
1. Bilgisayar²n²z²n fi■e tak²l² ve aτ²k oldu≡undan emin olun. Bu kula≡a τok komik gelebilir, ama birτok insan bunu kontrol etmiyor bile. Bilgisayar²n²z fi■i kolayca yerinden τ²kmasa da, fi■in τ²kt²≡²n², i■e koyulup bilgisayar²n tⁿm parτalar²n² da≡²tmadan ÷nce g÷rsek iyi olur!
2. Gⁿτ kablolar²n²n bilgisayar²n²z²n arkas²na iyice oturdu≡undan emin olun. Haz²r e≡ilmi■ken monit÷re, klavyeye veya fareye giden kablolar²n bilgisayar²n arkas²na s²k²ca tak²l² olup olmad²≡²n² da kontrol edin.
3. Bilgisayar²n²z² kapat²n, 30 saniye bekleyin, tekrar aτ²n. Bu, baz² durumlarda probleminizi τ÷zebilir: ÷rne≡in yaz²c²n²z bilinmeyen bir nedenle τal²■mad²≡²nda veya ekran kart²n²z monit÷re bir an iτin sinyal g÷nderemedi≡inde. Bilgisayar²n²z² bir daha aτmadan ÷nce mutlaka 30 saniye bekleyin. Bilgisayar² art arda aτ²p kapamak iτindeki hayati parτalara zararl² ■oklar yollad²≡²ndan τok yanl²■t²r.
4. Seτenekleri eleyip, problemin nedenine yakla■²n. PC'nizdeki ar²zan²n nedenini bulmak o kadar zor olmayabilir. Ya problem yaz²l²mdan kaynaklan²yorsa? Belki de bilgisayar²n²z²n iτinde iflas eden ufac²k bir parτa onun τal²■mas²n² engelliyordur. Tek ilac²m²z ise τ²kabilecek problemleri g÷zden geτirip eleyerek sonuca ula■makt²r. Bilgisayar²n²z sadece "o" yaz²l²m² τal²■t²rd²≡²n²zda m² garip davran²yor? Ya da sadece yaz²c²n²z bir dosyada 8. sayfay² basarken mi? Bilgisayar²n²z²n iτinde bir parτa sallan²p komik sesler mi τ²kar²yor? B÷yle durumlarda kendinize a■a≡²daki sorular² sorun.
Bilgisayar²n²za bu gⁿnlerde yeni bir yaz²l²m ald²n²z m²? Bazen bilgisayar programlar² kendileri τal²■mad²≡² gibi ba■ka birimlerin de τal²■mas²n² engelleyebilir. Bu durumda τ÷zⁿm pek de kolay de≡il. Yapman²z gereken o program²n kurulum program²n² τal²■t²rarak sorulan sorulara daha de≡i■ik yan²tlar vermek. Bilgisayar²n²z² τal²■t²rd²≡²n²zda, PC'niz iki ÷nemli dosyay² arar. Bunlar Autoexec.bat ve Conf²g.sys dosyalar²d²r. Bir τok program kendine ait bilgileri (Sabit diskteki yeri, nas²l τal²■t²r²laca≡²) bu dosyalara yazar. Bazen bir program²n yazd²klar² ile daha ÷nce yaz²lm²■ olanlarla τat²■abilir. Bu problemin ⁿstesinden gelmek iτin en kolay yol, yeni bir program kurmadan bu iki ÷nemli dosyay² bir diskete kopyalamak. Her ■ey yanl²■ giderse yeni kurdu≡unuz program² silin ve bu dosyalar² sabit diskinize geri kopyalay²n. Bu ÷nlemi almay² unutmu■san²z baz² programlar eski AUTOEXEC.BAT ve CONFIG SYS dosyalar²n² ba■ka bir soyadla saklayabilece≡ini dⁿ■ⁿnⁿn.
Garip isimli, hiτbir i■e yaramayan bir dosya bulup onu sildiniz mi? Bilgisayar²n²zda ki birτok garip isimli dosyan²n, isimlerinin aksine ÷nemli i■levleri vard²r. Bir macerac² an²n²zda sildi≡iniz bu dosya yaz²l²m²n²z²n τal²■mas²n² engelliyorsa iki seτene≡iniz var. UNDELETE, UNERASE gibi programlarla dosyay² kurtarmaya bak²n veya τal²■mayan (ya da iyi τal²■mayan) yaz²l²m²n²z² yeniden kurun.
Bir program dosyan²z² bir dizinden ba■ka birine aktar²rsan²z bilgisayar²n²z onu bir daha bulamayabilir. ╓zellikle Windows programlar² bu konuda τok duyarl²d²r. Dosyalar² bir yerden bir yere ta■²yor, dizinlerin ve dosyalar²n isimlerini de≡i■tiriyorsan²z bⁿyⁿk problemleri g÷ze al²yorsunuz demektir.
Te■his ve Tedavi
Sabit diskiniz τal²■m²yorsa arkas²na tak²lan gⁿτ kablosu veya IDE kablosu ad²n² verdi≡imiz yass² kablo gev■emi■ olabilir. Kasay² aτ²p bunlar² bir kontrol edin. Disket sⁿrⁿcⁿnⁿz τal²■m²yorsa problem disketten kaynaklan²yor olabilir. Ba■ka disketler deneyin. Bilgisayar²n²za gⁿτ gitmiyor mu? Ba■ka bir gⁿτ kablosu deneyin. Baz² parτalar²n yerine ba■kalar²n² kullanarak olas²l²klar² eleyebilirsiniz.
Bilgisayar²n²z² aτt²≡²n²zda ekran² izleyin. Bilgisayar²n²z² aτt²≡²n²zda bir sⁿre beklersiniz. ╟al²■maya ba■lamadan ÷nce bir sⁿre, bilgisayar²n²z baz² numaralar², yaz²lar² ekrana getirir. Bilgisayar²n²z bu sⁿreyi τe■itli donan²m parτalar²n² test etmek, her ■eyin τal²■²p τal²■mad²≡²n² anlamak, ona yeni ekledi≡iniz ■eyleri anlamak iτin kullan²r. Bilgisayar uyand²≡²nda kendine uygulad²≡² bu bir dizi teste power-on self test (POST) denir. Bilgisayar²n²z²n POST'unu izleyerek genelde neyin yanl²■ gitti≡i hakk²nda ipuτlar²n² bulabilirsiniz. Bilgisayar²n²z bir ■eyi be≡enmezse her zamankinden farkl² uzunlukta veya bir den fazla bir bip sesiyle sinyal verir. Bilgisayar aτ²l²rken τ²kan bip seslerini dinleyerek hangi donan²m²n sorun τ²kard²≡²n² bulabilirsiniz.
Bazen bilgisayar²n²z size anla■²lmaz mesajlar verir. Mesela: Error Code 1105 "mouse'unuz τal²■m²yor" demektir. ╟o≡u POST hata mesajlar² siz yeni bir donan²m ekledikten hemen sonra ekrana gelir. ╟ⁿnkⁿ bilgisayar²n²z takt²≡²n²z parτay² be≡enmemi■tir.
Bilgisayar²n²z²n pili art²k kullan²lmaz hale geldi≡inde bilgisayar²n²z muhtemelen sabit diskinizi bulamayacakt²r. POST bunu "Error Code 161" olarak ekrana getirecektir. Bu genelde tamiri kolay bir sorundur.
POST klavyenizin bilgisayara ba≡l² oldu≡undan emin olmak ister. Bu yⁿzden bilgisayar²n²z² ilk aτt²≡²n²zda klavyenizin ²■²klar² yan²p s÷ner. Sⁿrⁿcⁿlerinizin ²■²klar² da bilgisayar²n onlar²n orda oldu≡unu farketmesi durumunda yanar.
POST'un en τok dikkatimizi τeken y÷nⁿ genelde bellek testidir. Bilgisayar ÷nce tⁿm belle≡inizi sayar, sonra da belle≡in τal²■²p τal²■mad²≡²n² kontrol eder. ╟ok belle≡iniz varsa bu i■ uzun sⁿrecek, bilgisayar²n ekrana tⁿm belle≡i getirmesi size bir angarya olacak.
Eski bir kart² yenisiyle de≡i■tirmi■ ya da bilgisayar²n²za yeni bir kart eklemi■seniz POST size bir uyumsuzluk oldu≡unu s÷yleyebilir. Daha da k÷tⁿsⁿ uyumsuzluklar nedeniyle bilgisayar²n²z²n bir τok parτas²n²n de≡i■tirmek zorunda kalabilirsiniz. Kart problemlerinin d÷rt mⁿmkⁿn τ÷zⁿmⁿ var:
1) Yeni kart²n²z²n ⁿstⁿndeki jumper ayarlar²n² de≡i■tirerek eski kart²n²zla τak²■mamas²n² sa≡lay²n;
2) Eski kart²n²z²n ⁿstⁿndeki jumper ayarlar²n² de≡i■tirerek yeni kart²n²zla τak²■mamas²n² sa≡lay²n.
3) SETUPÆa girerek IRQ adreslerine bak²n ve her karta hangi IRQÆnun (kesme iste≡i) atand²≡²n² bulun; Bunlar τak²■mamal². Donan²m²n²zla gelen disketlerde de bazen do≡ru IRQÆyu size s÷yleyen programlar bulunur;
4) S÷ylemek istemezdik ama, son τ÷zⁿm kart²n²z² de≡i■tirmek.
Yard²mc² yaz²l²mlar probleminizi τ÷zebilir. Bu gⁿn popⁿler bir τok firman²n bilgisayar²n²z²n neden tam olarak τal²■mad²≡²na dair ipuτlar² verecek programlar² var. Bir τok PC donan²m² iτinde "Diagnostic" isimli bir program olan bir disketle geliyor. E≡er ■ans²n²z varsa bilgisayar²n²zla gelen bu disket size problemin ne oldu≡u hakk²nda bir fikir verebilir. E≡er PC'nizin bir Diagnostic diketi varsa bunu sⁿrⁿcⁿye yerle■tirip bilgisayar²n²z² resetleyin. Program bundan sonra τal²■²p bilgisayar²n²z hakk²ndaki bilgileri verecektir.
Microsoft firmas² Windows 3.1 ve DOS 6.0 ile birlikte bunun gibi yard²mc² bir program τ²kard². Sadece komut sat²r²na gelip (C:\>) MSD yaz²n ve ENTER'a bas²n. Bundan sonra program τal²■acak ve bilgisayar²n²za tak²l² olan parτalar² size bildirecek. Mesela program farenizin tak²l² olup olmad²≡²n² anlayabilir. Daha da iyisi program bedava!
Daha gⁿτlⁿ yard²mc² programlar² da kullanabilirsiniz (÷rne≡in: Norton Utilities). Bu programlar Microsoft'un MSD'si gibi bilgi verebilir, sabit diskinizde ya da ba■ka bir parτada τ²kan baz² sorunlar² τ÷zⁿmleyebilirler.
PCÆniz Size Ne Demek ▌stiyor?
PCÆniz bazen tuhaf "bip" sesleri τ²kararak size τok ÷nemli mesajlar iletmek istiyor olabilir. Bu garip dilden anl²yorsan²z τe■itli problemleri τ÷zebilirsiniz. A■a≡²da en τok kullan²lan iki BIOS tⁿrⁿ iτin bu mesajlar²n anlam²n² veriyoruz. Di≡er BIOS tⁿrleri iτin bip mesajlar²n² sisteminizi ald²≡²n²z yerden sorabilirsiniz.
AMI BIOS Hata Mesajlar²
Bip Say²s² Hata Nedeni
1 Bellek kontrol ayg²t²nda hata
2 veya 3 Bellek birimlerinde hata
4 Anakart zamanlay²c² (timer) hatas²
5 CPU hatas²
6 A20 kap²s²nda hata. Genelde klavye kontrol yongas² hatas²d²r.
7 CPU hatas²
8 Ekran kart² veya ekran kart² belle≡i hatas²
9 BIOS ROM sa≡lama hatas²
10 CMOS belle≡i hatas²
Phoenix BIOS Hata Mesajlar²
Bip Say²s² Hata Nedeni
1-1-3 CMOS yazma/okuma hatas²
1-1-4 BIOS ROM sa≡lama hatas²
1-2-1 Anakart zamanlay²c² (timer) hatas²
1-3-1 Bellek kontrol ayg²t²nda hata
1-3-? Bellek birimlerinde hata
1-4-? Bellek birimlerinde hata
2-?-? Bellek birimlerinde hata
3-1-1 DMA kontrol ayg²t²nda hata
3-1-2 DMA kontrol ayg²t²nda hata
3-2-4 Klavye kontrol ayg²t²nda test hatas²
3-3-4 Ekran belle≡i test hatas²
3-4-1 Ekran kurulum hatas²
3-4-2 Ekran test hatas²
?: Anakart tipine g÷re bip say²s² de≡i■ken olabilir.
En ╟ok Rastlanan Hata Mesajlar²
DOS'un iτinde 100'den fazla hata mesaj² vard²r. Bu yaz²da en popⁿler mesajlardan on tanesini ve onlardan nas²l kurtulman²z gerekti≡ini aτ²klayaca≡²z.
Insert disk with COMMAND.COM in drive A Press any key to continue.
Bu mesaj² g÷rdⁿ≡ⁿnⁿzde yanl²■l²kla COMMAND.COM dosyas²n² k÷k dizinden silmi■siniz ve bilgisayar²n²z DOS'u tan²yam²yor demektir. Disket sⁿrⁿcⁿye bir sistem disketi yerle■tirip Enter'a bas²n. Bilgisayar²n²z² sabit diskten boot etmek istiyorsan²z, COMMAND.COMÆu k÷k dizine kopyalay²n .
Invalid Media or Track 0 Bad. Disk Unusable Format terminated.
Bilgisayar²n²z sistem hakk²ndaki bilgileri bir diskete kopyalarken disketin ba■lar²nda Track 0 (▌z 0) denen yeri kullan²r. Buradaki alan bozulmu■sa bilgisayar ÷nemli bilgilerini buraya kopyalayamaz. Bu mesaj² g÷rdⁿ≡ⁿnⁿzde aynen ■unlar² yap²n: Disketi τ÷pe at²n ve yeni bir tane kullan²n. Sabit diskinizi formatlarken b÷yle bir mesajla kar■²la■²yorsan²z, ba■²n²z bⁿyⁿk belada demektir.
Access Denied.
Yazma korumal² bir diskete bir ■eyler kopyalamaya (ya da silmeye) τal²■t²n²z. Bu diskete yazmak istedi≡inizden eminseniz disketin yazma-korumas²n² aτ²n. Yoksa ba■ka bir disket deneyin. Disketin yazma korumas²n² aτmak iτin k÷■esindeki ufak kulakτ²≡² kapat²n. Bu mesaj sabit diskinizde korumal² bir dosyay² silmek istedi≡inizde de ekrana gelir. Ya da belki de ⁿzerine yazmak istedi≡iniz dosya halen ba■ka bir program taraf²ndan kullan²l²yordur.
Divide Overflow .
Bu mesaj size bilgisayar²n²z² tekrar boot etmekten ba■ka τare tan²m²yor. Bilgisayar²n²z²n bir ■eyi yok, ama yaz²l²m onun kafas²n² biraz kar²■t²rm²■. Bilgisayar bir say²y² s²f²ra b÷lmeye τal²■t². Yaz²l²m² sabit diskinize tekrar kurmay² deneyin. Ayn² problem tekrarlan²yor mu? Yaz²l²m firmas²n² aray²p size yeni ve hatas²z bir program vermelerini isteyin. Program²n sizden istedi≡i sⁿrⁿcⁿlerin mevcut olup olmad²≡²n² da kontrol edin.
Drive not ready Abort, Retry, Ignore, Fail?
Bilgisayar²n²z bunu yapt² τⁿnkⁿ g÷sterdi≡iniz sⁿrⁿcⁿde disket bulamad². Disketin do≡ru sⁿrⁿcⁿde olup olmad²≡²n² kontrol edip Enter'a bas²n. Disketiniz bozuksa da bu mesaj² alabilirsiniz. Ama sabit diskinizdeki bir program² τal²■t²rmaya kalk²nca bu mesaj² al²yorsan²z, sabit diskinizde ciddi bir problem var demektir.
Insufficient memory.
Bilgisayar²n²z τal²■t²rmak istedi≡iniz program iτin yeterli bellek bulam²yor. Belki de siz belle≡inizi iyi ayarlayamad²n²z. Yapaca≡²n²z en iyi ■ey bilgisayar²n²z² bir sistem disketiyle aτmak olacakt²r. B÷ylece belle≡inize yerle■en tⁿm programlarda kurtulmu■ olacaks²n²z. Ayn² mant²kla AUTOEXEC.BAT ve CONFIG.SYS dosyalar²nda dⁿzenlemeye gidebilir veya MEMMAKER program²n² τal²■t²rabilirsiniz.
Track 0 Bad - Disk Unusable.
Bⁿyⁿk olas²l²kla 720'lik DD bir disketi HD bir sⁿrⁿcⁿde formatlamaya τal²■²yorsunuz. E≡er b÷yle de≡ilse zaten disketinizde hiτ bir umut yok demektir. Bu mesaj sabit diskiniz iτinse, haberler oldukτa k÷tⁿ.
Bad command or filename.
Komut sat²r²ndan yanl²■ bir ■ey girdiniz ve DOS bu yapt²≡²n²z²n ne oldu≡unu anlamad². Bir yaz²m hatas² yapt²n²z ya da DOS girdi≡iniz dosya ismini bulamad². Bu mesaj bilgisayar²n²z ilk aτ²ld²≡²nda ekrana geliyorsa AUTOEXEC.BAT dosyan²zda bir sat²r bilgisayar²n²z²n kafas²n² kar²■t²r²yor demektir.
Bad or missing filename.
Bilgisayar²n²z aτ²ld²≡²nda bu mesajla kar■²la■²yorsan²z, muhtemelen CONFIG.SYS dosyas²nda belirtilen sⁿrⁿcⁿlerden biri bulunam²yor demektir. CONFIG.SYS dosyas²n² bir kontrol edin. Problem orada de≡ilse demek ki bilgisayar²n²z gerekli bir dosyay² bulam²yor.
General failure.
DOS bir sabit diskten ya da disketten bilgi okurken bir hata bulursa belli bir hata mesaj² verir. Bu mesaj² vermesi iτin iyice kafas²n²n kar²■m²■ olmas² laz²m. Sabit diskinizin iyi konfigⁿre edildi≡inden emin olun. Problem diskette ise disketin iyi formatlanm²■ olup olmad²≡²n² kontrol edin, sⁿrⁿcⁿye do≡ru sokuldu≡undan emin olun. Belki de yⁿksek kapasiteli bir disketi daha alτak kapasiteli sⁿrⁿcⁿde kullan²yorsunuzdur.
Incorrect DOS version.
Bu mesaj DOS dizinindeki program ve komutlar²n sⁿrⁿmlerinin, bilgisayar²n boot edildi≡i sⁿrⁿmden farkl² olmas²ndan kaynaklan²r. Bilgisayar²n²z² sabit diskten DOS 5.0 ile boot etti≡imizi farz edelim. Sonra bir arkada■²n²z gelip bir disketteki DOS 6.2 komutlar²n² sabit diskinizin DOS dizinine kopyal²yor. Bilgisayar ise halen DOS 5.0 ile τal²■t²≡²n² zannediyor. DOS 6.2 komutlar²ndan birini yaz²nca bilgisayar²n²z²n kafas² kar²■²yor τⁿnkⁿ iki DOS sⁿrⁿmⁿ birbirini tutmuyor. Bir DOS 6.2 (ya da daha yeni sⁿrⁿmⁿ) al²n ve onunla gelen kurulum program²n² τal²■t²r²n.
Insufficient disk space.
Bu mesaj, sabit disk veya disketinizde gelen dosyalar iτin yeterli yer olmad²≡²n² belirtir. Birkaτ dosyay² silerek yeterli yer sa≡lay²n. Tabi ki bu τ÷zⁿm yeni bir disket ya da sabit diskin yerini tutamaz.
Internal stack failure, system halted.
Bilgisayar²n²z² tekrar boot edin. PC'nizi hayata d÷ndⁿrmek iτin bir sistem disketine ihtiyac²n²z olacak. Bilgisayar²n²z aτ²ld²≡²nda ise CONFIG.SYS dosyas²na STACKS 9,256 sat²r²n² ekleyin. Tekrar bilgisayar²n²z² aτt²≡²n²zda her ■ey normale d÷nmⁿ■ olacak. E≡er d÷nmemi■se STACKS sat²r²ndaki "9" de≡erini "12"'ye yⁿkseltin. Hala ayn² mesaj² m² al²yorsunuz? Say²y² "15" yap²n. "256" say²s²n² de≡i■tirmeyin, hiτbir yarar² olmayacakt²r.
Sector not found.
DOS diskte bir bilgiyi ararken bir ■eyler yanl²■ gitmi■. CHKDSK'i τal²■t²rmay² deneyin. Sabit diskinizin (disk ya da disket olmas² farketmez) bir yede≡ini almad²ysan²z bir an ÷nce almaya bak²n. Sabit diskiniz son anlar²n² ya■²yor olabilir. Belki de yeniden formatlanmaya ihtiyac² olacak.